De Geschiedenis van de Jisperkerk

zaalkerk optocht

De onlangs (2009-2010) gerestaureerde kerk van Jisp is een rijksmonument en sinds 2006 eigendom van de Stichting Oude Hollandse Kerken (SOHK).
In de kleine zaalkerk vinden regelmatig kerkdiensten plaats. Daarnaast wordt zij gebruikt voor culturele evenementen, zoals de bekende Concerten bij Kaarslicht.
De unieke zerkenvloer is doel van menige excursie.
De kerk stamt uit 1822 en is destijds in de plaats gekomen van een veel oudere voorganger. De oorspronkelijke laatgotische kerk werd rond 1542 gebouwd en was aanzienlijk groter dan de huidige kerk. Zij is in al haar glorie te zien op de prent van de feestelijke optocht ter gelegenheid van de ambtsaanvaarding van Stadhouder Willem V in 1766. Deze prent hangt in de raadzaal van het voormalig raadhuis van Jisp.
Aan het einde van de 18e eeuw kon de gemeente door geldgebrek, tengevolge van het wegvallen van de welvaart van het dorp Jisp en het wegtrekken van veel inwoners naar elders, de kerk niet langer onderhouden. In 1820 was de kerk een bouwval geworden en werd zij gesloopt.
De burgemeesterszonen Adriaan en Willem Wildschut legden in juni 1822 de eerste steen voor een aanzienlijk kleiner gebouw. Zowel de inventaris als de zerkenvloer van de oude kerk konden gelukkig hergebruikt worden. Tot het interieur behoren onder andere de zeskantige eigenhouten preekstoel, waarvan de hangende kuip vrijstaande Korinthische zuiltjes en rondboogpanelen heeft. Onder de preekstoel bevindt zich een pelikaan die haar jongen voedt. Er is een uit 1667 daterend doophek, waarop men als allegorische figuren de drie theologische deugden Geloof, Hoop en Liefde aantreft. Op het doophek staan de gesneden lezenaar met het gemeentewapen en twee koperen doopbogen met dolfijnenkopjes. De eiken banken voor de kerkenraadsleden zijn eveneens voorzien van sierlijk houtsnijwerk op panelen en deurtjes. Boven dit alles hangen drie schitterende kaarsenkronen.
De vloer van de kerk bestaat uit meer dan honderd grafzerken, gemaakt van een donkere, harde steensoort en voorzien van prachtige decoraties en inscripties met de namen van burgemeesters, commandeurs van walvisvaarders en olieslagers. Enkele vooraanstaande families bezaten zelfs meerdere graven in de kerk.
Het verhaal achter de zerken vormt een interessante kennismaking met de rijke historie van Jisp en de Zaanstreek.

De geschiedenis van de kerk en de unieke zerkenvloer is uitgebreid beschreven in het lentebulletin van de Stichting Oude Hollandse Kerken (lente 2010, nr. 70) en is voor 5 euro te verkrijgen in de kerk of via email: ankegaljaard@gmail.com.

Restauratie
De Jisperkerk is sinds 2006 eigendom van de Stichting Oude Hollandse kerken. Kort na de overname begon de Plaatselijke Commissie van de kerk plannen te ontwikkelen om de kerk voor meer functies geschikt te maken.
Gebruikers van de kerk waren tot dan toe de Hervormde gemeente en de Stichting Concerten bij Kaarslicht Jisp.
Ook om aan de nieuwe brandweervoorschriften te voldoen was een ingrijpende verbouwing noodzakelijk. De opdracht voor het verbouwingsplan werd aan de architect van de SOHK, de heer Greven, gegeven. De verbouwing voorzag in de noodzakelijke aanpassingen voor de brandveiligheid en verder in vernieuwing van het sanitair en de inbouw van een professionele horecakeuken. Tevens werd op de bovenverdieping een vergader- en artiestenruimte gerealiseerd.
De monumentale zerkenvloer, die in de loop van tijd ernstig verzakt was, werd waar nodig gerepareerd, bijgewerkt en opnieuw gelegd. Bovendien werden de antieke kerkbanken, het doophek en de kansel gerestaureerd en het orgel- en orgelfront grondig aangepakt.
De restauratie van de zerkenvloer en de aanpassing van de kerk van Jisp zijn mede mogelijk gemaakt door bijdragen van de Provincie Noord-Holland, de Gemeente Wormerland, het Prins Bernhard Cultuurfonds Noord-Holland en vele andere subsidiënten en particulieren. De totale kosten bedroegen € 330.000.

Steen van de 'Leedsetter'
De bekendste grafzerk, die van de familie der 'Leedsetters van Jisp' is uit de voormalige keuken (waar hij onder de centrale verwarming verborgen lag) verwijderd, gerepareerd en rechtop achter het koorhek geplaatst.
De Leedsetters van Jisp waren heelmeesters die in de 17e en 18e eeuw de kunst van het zetten van gebroken ledematen verstonden. Hoe moeten wij ons de 'behandeling' door een leedsetter voorstellen? Jan Klopper beschrijft het als volgt: "Voor de operatie kreeg de patiënt een halve fles brandewijn toegediend en vervolgens werd het bot opnieuw gebroken (als het alweer aan elkaar gegroeid was). Na enkele dagen werd de patiënt op een ladder gebonden en tegen de muur van de kerk gezet. Zonlicht zet om in vitamine D, dat goed is voor de aangroei van het bot. Er waren in die jaren elf herbergen in Jisp en dertien in Wormer om de mensen, die op hun beurt moesten wachten of die revalideerden, op te vangen".
De bekendste van het geslacht van Leedsetters, Mr. Cornelis Ploegh (1624-1696), was tijdens zijn leven naast heelmeester ook actief als koopman en hij wist hiermee een voor die tijd aanzienlijk kapitaal bijeen te garen. Zijn vermogen van 200.000 gulden bestond uit aandelen in walvisvaarders en uit huis- en grondbezit, zoals boerderijen in de Beester en de Wijdewormer. Zo droeg Meester Cornelis met zijn 'conste' niet alleen bij tot de bekendheid van Jisp (patiënten kwamen van heinde en verre), maar ook, door zijn investeringen, tot de welvaart van het dorp.

Tekst op de grafzerk
Hier leyt begraven Mr. Willem Taams / Leedsetter sterf den 11 february 1613 /
Nogh Mr. Jacob Cornelisz Ploegh Leedsetter / ende Mary Jans sijn huys-vrouw /
hij sterf den 24 february 1644 ende sij / sterf den 8 January 1660 /
Dan Mr. Jacob Ploegh, de soon / Dan Mr Cornelis Ploegh sterf 1692 /
den 12 mey out 35 jaren / Nogh rust hieronder dien wijd vermaerde /
ende seer beroemden man burger mr. / Mr Cornelis Jacobsz Ploegh Leedsetter /
sterf den 14 mey 1696 out 72 jaren / Nog Claasje Willems syn huysvrouw /
storf den 20 july 1704 out 78 jaren / Maritjen Cornelisz Ploeg obijt 30 nov / 1720 out 59.
(M 13/14)